In de Volks
krant las ik een artikel over Johan Norberg, Zweeds historicus die een boek heeft geschreven met de titel 'Vooruitgang'. Het lijkt een vervolg op het boek van Bjørn Lomborg, The Sceptical Environmentalist, waarin hij betoogt dat het juist veel beter gaat met het milieu. Inmiddels heeft een speciale commissie van de Deense Academie van Wetenschappen geconstateerd dat Lomborg nogal selectief heeft gewinkeld in allerlei statistische gegevens en het boek niet het predicaat 'wetenschappelijke publicatie' verdient.
Dat zegt niet meteen iets over de kwaliteit van het boek van Lomborg als polemisch manifest, maar als statistiek de overtreffende trap is van grove leugens (volgens Benjamin Disraeli), dan vooral doordat er een keus is gemaakt over wat je wilt presenteren, en dan vooral de gegevens kiest die in je kraam passen.
Ook in het artikel over Norberg lijkt het die kant op te gaan. Veel grafiekjes over hoeveel ouder we worden, hoeveel de armoede is verminderd, hoeveel meer mensen onderwijs hebben genoten en dat er inmiddels meer democratieën zijn dan dictaturen. Allemaal waar en toch wringt er wat. Ja Syrië, Turkije, Libië, Mali, Al Shabaab, IS, maar ook een kennelijk grote groep miskende Amerikanen die zich niet meer vertegenwoordigd vinden in het politieke establishment, allemaal voorbeelden dat het niet goed gaat.
Opnieuw, statistisch kun je zeggen dat er minder doden vallen door oorlogen dan ooit tevoren, maar je zult er maar middenin zitten. Hetzelfde met milieu, het gaat beter met ons leefklimaat, behalve als je nou net aan een snelweg woont en de geluids- en fijnstofbelasting de maximaal toelaatbare grenzen ruimschoots overschrijdt. De eigen perceptie wijkt vaak, en soms heel sterk, af van de gemiddelde, statistisch verantwoorde onderzoeksgegevens. En dan blijven er nog subjectieve parameters, zoals of je windmolens mooi vindt of niet.
Helpt het dan om te constateren dat het allemaal beter is dan 100 jaar geleden? Norberg verwacht dat de vaststelling dat we het beter hebben dan ooit kan helpen om de angsten van de burgers, de kiezers van hun vertegenwoordigers, te bezweren. Ik zie dat niet. Juist met de huidige, hijgerige verslaggeving en de snelle verspreiding van alarmerende verhalen, die soms volkomen nep zijn, via social media, worden we bestookt met berichten die de angst voeden en die het vertrouwen in de instituten die problemen moeten oplossen, verzwakken.
Dit wordt nog aangewakkerd door polemisten en populisten. Alsof die de oplossingen voor feitelijke problemen in de maatschappij in huis hebben. Ik ben geschokt door de voorgestelde benoemingen van Trump voor zijn ministersploeg. Als je een klimaatscepticus, afkomstig uit de olie-industrie directeur maakt van de EPA, en er eigenlijk in het hele kabinet niemand is die in klimaatontwrichting 'gelooft', dan kun je wel een gesprek hebben met Al Gore en Elon Musk, maar dat gaat dat weinig invloed hebben op het te voeren beleid.
Dus ja, statistisch gaat het beter dan ooit, dat wil ik nog wel aannemen van Norberg. Of dat ook persoonlijk zo wordt gevoeld en of er niet enorme risico's worden genomen waardoor de balans negatief kan omslaan, kun je uit historische data niet aflezen. Trends kenmerken zich door trendbreuken, bomen groeien tot in de hemel tot iemand een bijl aan de wortel legt. In de wereld van fact-free politics en opzichtige leugens heb je niet eens een sluitende argumentatie nodig. Een kettingzaag is genoeg om onherstelbare schade te veroorzaken.
